Forum klasy 5b

Wyżyna Śląska

- kraina geograficzna w południowej Polsce, o powierzchni 1181 km2.
Główne rzeki: Wisła
Dzieli się na mezoregiony:
•    Chełm
•    Garb Tarnogórski
•    Wyżynę Katowicką
•    Pagóry Jaworznickie
•    Płaskowyż Rybnicki
Od północy graniczy z Równiną Opolską i Wyżyną Woźnicko - Wieluńską, od wschodu z Wyżyną Krakowsko - Częstochowską, od południa z Kotliną Oświęcimską i Kotlin  Ostrawską, od zachodu z Kotliną Raciborską i Pradoliną Wrocławską.
W podłożu ma platformę paleozoiczną. Jej najwyższym wzniesieniem jest Góra Świętej Anny o wysokości 400 m n.p.m.
Wyżynę Śląską pokrywają osady polodowcowe, przede wszystkim piaski. Na trasie przepływu Białej Przemszy znajduje się Pustynia Błędowska - największe w Europie pole luźnych piasków. Postępuje jej zarastanie w wyniku wprowadzenia tam roślin wydmowych, np. mikołajka nadmorskiego.
Gleby Wyżyny Śląskiej to głównie bielice i gleby płowe. Występują tu dość duże opady (700-800 mm rocznie). Klimat Wyżyny uległ znacznemu przeobrażeniu pod wpływem działalności człowieka. Mniejsza degradacja środowiska występuje w północnej części Wyżyny Śląskiej. Na obszarze ziemi lublinieckiej położony jest Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą oraz kilka rezerwatów przyrody
Jest to największy obszar zurbanizowany w Polsce. Występują silne zanieczyszczenia powietrza, których skutkiem jest zmniejszenie natężenia promieniowania słonecznego i zwiększenie zachmurzenia.
Przez Wyżynę Śląską przebiega główny dział wodny rozdzielający dorzecza Odry i Wisły. Sieć rzeczna jest rzadka, a wody bardzo zanieczyszczone, jest to obszar ubogi w wodę. Dużą część Wyżyny Śląskiej zaopatruje w wodę Zbiornik Goczałkowicki.
Wyżyna Śląska to najsilniej uprzemysłowiona kraina geograficzna Polski. Znajduje się tu wiele elektrowni, m.in. Łaziskach Górnych, Będzinie i Jaworznie. Do niedawna wydobywano tu też rudy cynku i ołowiu: Olkusz, Jaworzno i rudy żelaza – Częstochowa. Znajduje się tu dużo fabryk przemysłowych oraz koksowni. Jest to związane z występowaniem bogactw mineralnych, gł. węgla kamiennego. Najwięcej kopalń znajduje się w rejonie konurbacji górnośląskiej(m.in.: Katowice, Sosnowiec, Chorzów, Bytom, Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice) otoczona ochronnym pierścieniem leśnym, w części południowo-zachodniej leży mniejsza konurbacja rybnicka (m.in.: Rybnik, Wodzisław Śląski, Jastrzębie-Zdrój).
Pod względem historycznym zachodnia (większa) część Wyżyny Śląskiej należy do Górnego Śląska a wschodnia (mniejsza) do Małopolski

Zanieczyszczenie środowiska na Wyżynie Śląskiej
Wyżyny w Polsce zajmują powierzchnię około 100 tyś. km2. W obrębie pasa wyżyn wydzielono następujące krainy naturalne: Wyżynę Śląską, Wyżynę Krakowsko-Częstochowską, Nieckę Nidziańską, Wyżynę Kielecko-Sandomierską i Wyżynę Lubelską z Roztoczem. Na ich terenach znajduje się wiele przedsiębiorstw, fabryk i kopalni węgla. Zdecydowana większość z nich stanowi zagrożenie dla naszego środowiska.

Wyżyna Śląska jest najsilniej uprzemysłowioną krainą w Polsce. Znajduje się tam też największe skupisko ludności. Średnia liczba zaludnienia wynosi tam 2 000 osób na 1km2. Prawie każdy dorosły człowiek porusza się po swoim mieście samochodem, a wiemy przecież, że podczas jazdy wydobywa się szkodliwy dla człowieka i środowiska naturalnego ołów.
Na Śląsku znajdują się największe w Polsce i jedne z największych w Europie zasoby węgla kamiennego.  Z tego też powodu jest tam wiele kopalń trudniących się ich wydobyciem. Węgiel ze Śląska jest eksportowany zagranicę, ale jego wydobycie z głębi Ziemi przynosi ogromne straty dla naszego środowiska. Zdecydowana większość kopalń nie ma środków finansowych na przystosowanie się do wymogów stawianych przez Unię Europejską dotyczących ochrony środowiska.
Wyjątkowo ważną funkcję pełni transport, szczególnie towarowy. Przewozy pasażerskie są tu także największe w kraju. Wyżyna Śląska jest regionem o największej gęstości sieci kolejowej i drogowej w Polsce, a także pełni ważną rolę w komunikacji międzynarodowej. Główną przyczyną tak dużego ruchu komunikacyjnego jest przewożenie i transportowanie surowców wydobywczych.
Według przepisów polskich, dopuszczalny poziom hałasu na terenie chronionym waha się dla pory dziennej w granicach 40-60 dB, a dla pory nocnej 30-50 dB. Na Śląsku granice te są często łamane ze względu na duży ruch samochodowy i kolejowy, a także maszyny pracujące w wielkich przedsiębiorstwach przemysłowych.
Powietrze na Wyżynie Śląskiej jest bardzo zanieczyszczone i konieczna jest jego poprawa. Jednak ochrona środowiska jest rzeczą bardzo drogą i pozwolić na nią mogą sobie tylko bogate kraje, do których Polska jeszcze nie należy.
Pod względem gospodarki Wyżyna Śląska jest najlepiej rozwiniętą krainą geograficzną w Polsce, natomiast patrząc na zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza należy do obszarów gdzie środowisko jest najbardziej zatruwane i niszczone.

Górnośląski Okręg Przemysłowy, GOP, jest największą i najważniejszą aglomeracją przemysłowa w Polsce.
Powierzchnia GOP-u wynosi ok. 2,7 tys. km2. W skład GOP wchodzi 14 większych miast i kilkanaście mniejszych miast i wsi np. Bytom, Chorzów, Gliwice, Katowice, Ruda Śląska, Siemianowice, Tychy, Zabrze. Główne miasta GOP połączone są ze sobą gęstą siecią arterii komunikacyjnych, kolejowych i drogowych.
GOP jest regionem o ogromnej koncentracji przemysłu wydobywczego i hutniczego. Na jego obszarze czynnych jest ok. 50 kopalń, 17 hut, 8 hut metali kolorowych. Poza węglem kamiennym wydobywa się tutaj rudy cynku i ołowiu (Bytom, Tarnowskie Góry). Na obrzeżach aglomeracji skupiły się ogromne elektrownie spalające węgiel eksploatowany w zagłębiu. Do największych zaliczają się elektrownie w Łaziskach Górnych, Będzinie, Jaworznie, Sierszy i Skawinie. Węgiel eksploatowany w zachodniej części GOP, jako lepszy jakościowo, przerabiany jest na koks i gaz w Zabrzu, Gliwicach, Bytomiu i Rudzie Śląskiej.
Poza przemysłem wydobywczym, energetyką, hutnictwem, w aglomeracji GOP rozwinęło się wiele innych branż przemysłowych. Na terenie GOP produkuje się urządzenia dla hutnictwa, maszyny górnicze, konstrukcje stalowe, urządzenia transportowe, silniki elektryczne, wyroby elektroniczne. Wymienione już branże uzupełniają zakłady przemysłu ceramicznego, drzewno-papierniczego, dziewiarskiego, materiałów budowlanych, odzieżowego, poligraficznego, przetwórstwa spożywczego, szklarskie go, włókienniczego.
GOP jest w naszym kraju najbardziej charakterystycznym przykładem obszaru wysoce przekształconego przez człowieka. Wynika to z ogromnej koncentracji na tym obszarze przemysłu ciężkiego ( węglowego , chemicznego , metalurgicznego , metalowego , maszynowego ,i energetyki) oraz toksycznych gałęzi przemysłu mineralnego. W 1995 r w województwie katowickim wytworzono prawie 16% krajowej produkcji sprzedanej przemysłu , przy czym dla wymienionych wyżej gałęzi odpowiednie udziały były zdecydowanie wyższe. W rezultacie łączna emisja pyłów i gazów do atmosfery z najbardziej uciążliwych zakładów ( bez CO2 ) osiągnęła 118 t/km kwadratowych, tj. 11 – krotnie więcej niż przeciętne w kraju. Równocześnie ilość ścieków odprowadzonych do wód powierzchniowych ( liczona na 1 kilometr kwadratowy powierzchni ) była ponad 9-krotnie większa niż średnio w kraju, przy czym były to substancje wysoce toksyczne ( kwas siarkowy i solny, chlorki wapnia ). W konsekwencji prawie 70% wód w tym regionie nie nadaje się do wykorzystania gospodarczego , co zaostrza problemy związane z trwałym deficytem wodnym. Na obszarze GOP-u obserwuje się poważne zmiany ukształtowania powierzchni. Wynikają one nie tylko ze szkód górniczych ( powstawania na powierzchni zapadlisk, rowów i szczelin ), ale też z nagromadzenia się na hałdach ogromnych ilości odpadów węglowych i żużli wielkopiecowych. Zajmują one duże obszary, stając się źródłem dodatkowych zanieczyszczeń w postaci substancji toksycznych wypłukiwanych przez wody opadowe. Opady pyłów, kwaśne deszcze i zatruwanie wód wpływają na degradację gleb na skalę nie spotykaną w innych regionach kraju. Już dzisiaj zmusza to do wyłączenia z produkcji rolniczej kilkudziesięciu tysięcy hektarów użytków rolnych.
                                                                                                                                                  Zachodnia część Wyżyny Małopolskiej, rozciąga się miedzy górną Odrą na zachód, Kotliną Oświęcimską na południe i krawędzią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej na wschód. Wyżyna Śląska stanowi tektoniczną nieckę wypełnioną piaskowcami i łupkami paleozoicznymi zawierającymi ogromne pokłady węgla kamiennego. Na tych utworach zalegają skały triasowe, których odporniejsze serie tworzą niezbyt wysokie podługowate garby i wyniosłości. Najlepiej wykształcony to: piaskowcowy Grzbiet Woźnicki, ciągnący się z północnego - zachodu. na południowy.- wschód. (od Kluczborka do Zawiercia) oraz dolomitowy z zach. na wsch. tzw. Garb Tarnogórski. W kierunku zach. i pd. opadają one krawędziami ku obniżeniom utworzonym w mniej odpornych łupkach. Margle i wapienie triasu zawierają znaczne złoża cynku i ołowiu, eksploatowane gównie w rejonie Bytomia i Olkusza, poza tym stanowią cenny surowiec dla przemysłu materiałów budowlanych. W pd. części Wyżyny Śląskiej występują izolowane grupy wzniesień, zbudowane z opornych piaskowców karbońskich i pokrytych utworami mioceńskimi. Obniżenia Wyżyny Śląskiej są pokryte częściowo piaskami pochodzenia lodowcowego oraz rzecznego, zwłaszcza tereny nad Małą Panwią oraz na wschód wzdłuż górnej Warty i w rejonie Olkusza, gdzie zajmują pow. ok. 28 km kwadratowych, osiągając miąższość do 50m. Piaski z Pustyni Błędowskiej są eksploatowane jako materiały podsadzkowe dla kopalń. Charakterystyczne dla pd. części obszaru Wyżyny Śląskiej są ponadto formy związane z działalnością człowieka, jak hałdy w pobliżu kopalń i hut, wyrobiska poeksploatacyjne materiałów budowlanych, stawy i jeziora w obniżeniach powstały w wyniku szkód górniczych i innych. Gleby w pn. części Wyżyny Śląskiej dosyć urodzajne, na pozostałym terenie głównie polodowcowe – piaszczyste oraz gliniaste. Większa część Wyżyny Śląskiej leży na wododziale rz. Odry i Wisły, stąd jej zasoby wód powierzchniowych są niewielkie. Tu biorą początek, płynące do Odry – Mała Panew, Kłodnica i Ruda, oraz dopływy Warty – Liswarta i Prosna. Pd.- wsch. część Wyżyny Śląskiej jest odwadniana do Przemszy i z nią do Wisły. Większe skupienie leśne koło Pszczyny i Lublińca. Wyżyna Śląska stanowi na dużej przestrzeni najbardziej uprzemysłowiony i najgęściej zaludniony obszar Polski. Jej środkowa część zajmuje największa w Polsce aglomeracja ludności miejskiej i przemysłu (Górnośląski Okrąg Przemysłowy, GOP, z gł. ośrodkami: Katowice, Gliwice, Zabrze, Bytom, Chorzów, Sosnowiec i inne).
Copyright 2008 by Michał Banas
Wszelkie prawa zastrzeżone